Nobel văn chương 2019, tác giả Olga Tokarczuk đã giải thích: “Nếu đất nước của bạn bị xóa tên trên bản đồ và ngôn ngữ của bạn trở thành ngôn ngữ cấm, nếu văn học bạn viết ra phải phục dịch cho một động cơ nào đó, thì văn chương của bạn, dù xuất sắc đến đâu cũng không thể phiêu bồng’’. 

Trên cái nền độc đáo của văn chương Trung Âu nói chung, tác giả quả thực đã nhận được những ảnh hưởng tích cực từ nó. Nhìn vào quá trình thực hành văn chương của họ, ta nhận ra điều gì có thể thai nghén nên một tác phẩm hay. Nó phải bắt nguồn từ chính cuộc đời thực, từ tâm tư trăn trở, từ hiện thực, đức tin và cả nỗi hoài nghi. Nó sẽ chỉ là tác phẩm được viết ra bởi sự đấu tranh của chính tác giả vào thành trì sai lầm kiên cố của thời đại và vì thế nó không bao giờ là dễ dàng cho người cầm bút. 

Tác giả Olga Tokarczuk, người đã được biết đến rộng rãi ở Đức, phải đến sau khi bộ phim chuyển thể “Lần theo dấu thú” (Spoor) giành giải Gấu Bạc trong Liên hoan phim Berlin. Tôi đã có dịp xem phim này trong sự kiện trên khi còn chưa biết Olga là ai. Bộ phim đã gây tiếng vang và dẫn khán giả Đức đến với văn chương của bà trong tiểu thuyết nguyên bản “Hãy dấn máy cày lật tung xương cốt người chết!”.

Hy vọng các tác phẩm của Olga sẽ đến với bạn đọc Việt Nam để chúng ta nhận thức được sự dịch chuyển của cả một thời đại, của nghệ thuật chân chính. Văn chương của Olga không lãng phí thời gian vào việc tìm ra ai là kẻ giết người, nó là những câu chuyện về những tiếng nói bất đồng chính kiến, những người đã nhận ra thứ luật pháp đang tồn tại là thứ luật pháp vô đạo đức, và cố gắng quan sát xem họ có thể đi xa tới đâu trong việc chối bỏ nó. 

Giống như hệ thống lý luận cổ điển của Đức từng khẳng định, Văn học - Nghệ thuật chân chính, trớ trêu thay, luôn là tiếng nói của những kẻ bất đồng, chứ không phải là ra rả ngợi ca tô son trát phấn cho cuộc đời này.